Διαλογισμός: Η τέχνη τού να μη σκέφτεσαι τίποτα

Ο διαλογισμός έχει αρχίσει τις τελευταίες δεκαετίες να υιοθετείται από πολιτισμούς της Δύσης ως μια τέχνη που βοηθά τον άνθρωπο να μη σκέφτεται τίποτα, και όχι μόνο γι’ αυτό

Της Λυδίας Μπέντρος

Θα μπορούσαμε ίσως να γράψουμε τόμους ολόκληρους –άλλωστε, έχουν γραφτεί πράγματι αμέτρητα βιβλία, έρευνες και άλλα πολλά– για τον διαλογισμό. Από τη μια είναι τα οφέλη του, από την άλλη οι τεχνικές του, αναλόγως των καταστάσεων που έχει να αντιμετωπίσει κάθε άνθρωπος. Πολλές φορές όταν ακούμε τη λέξη «διαλογισμός» φανταζόμαστε έναν άνθρωπο να κάθεται οκλαδόν με κλειστά τα μάτια κάνοντας συνέχεια «ομ», όμως δεν πρόκειται ακριβώς γι’ αυτό.

Τις τελευταίες δεκαετίες ο διαλογισμός έχει πάψει να συνδέεται θρησκευτικά με τον βουδισμό, και πλέον οι τεχνικές του μαζί με το λεγόμενο mindfulness (ενσυνειδητότητα) διδάσκονται και εισάγονται στον δυτικό κόσμο.

Ο διαλογισμός είναι ένα είδος γυμναστικής του εγκεφάλου, με σημαντικά πνευματικά αλλά και σωματικά οφέλη. Την ίδια στιγμή, σκοπός του διαλογισμού δεν είναι το άτομο να αλλάξει ή να γίνει διαφορετικό, αλλά να εξασκηθεί στην παρατήρηση των σκέψεων και των συναισθημάτων του από απόσταση. Επομένως, κάθε φορά που διαλογίζεται προσπαθεί να μη σκέφτεται τίποτα, διώχνοντας απαλά τις σκέψεις του μακριά, χωρίς ταυτόχρονα να κρίνει τον εαυτό του.

Για να καταφέρει κανείς να φτάσει σε αυτό το επίπεδο, θα πρέπει να ξοδέψει μόνο χρόνο εξασκώντας τις τεχνικές διαλογισμού. Προσοχή όμως σε αυτό. Μπορεί να ακούγεται εύκολο να πρέπει να κλείσεις απλώς τα μάτια και να μη σκέφτεσαι τίποτα, αλλά δεν είναι έτσι. Γι’ αυτό χρειάζεται υπομονή και επιμονή, ενώ δεν υπάρχει τέλειος τρόπος για να ακολουθηθούν τα βήματα μιας τεχνικής διαλογισμού.

Μέσα από τις τεχνικές διαλογισμού, βασικός στόχος του ατόμου είναι να καλλιεργήσει μια κατάσταση ηρεμίας και συγκέντρωσης. Οι περισσότερες πρακτικές διαλογισμού περιλαμβάνουν την εστίαση του ατόμου σε ένα συγκεκριμένο αντικείμενο, στην αναπνοή του ή σε κάποια συναισθήματα. Κάθε φορά που το μυαλό αρχίζει να πλανάται και να χάνεται σε σκέψεις, το άτομο θα πρέπει να επανεστιάζει την προσοχή του στο αντικείμενο που έχει επιλέξει.

Αυτή η μορφή διαλογισμού είναι αρκετά απλή, επειδή χρησιμοποιεί το αντικείμενο της αναπνοής μας για να εστιάσει την προσοχή, να «αγκυρώσει» το μυαλό και να διατηρήσει την επίγνωση. Παρατηρήστε το μυαλό σας που αρχίζει να περιπλανιέται και απλώς επιστρέψτε στην εστίαση της αναπνοής.

Συχνά, το σώμα μας κάνει ένα πράγμα, ενώ το μυαλό μας είναι αλλού. Αυτή η τεχνική έχει σχεδιαστεί για να συγχρονίζει το σώμα και το μυαλό, εκτελώντας μια διανοητική σάρωση από την κορυφή του κεφαλιού έως τις άκρες των δαχτύλων των ποδιών. Φανταστείτε ένα φωτοτυπικό μηχάνημα να κινείται αργά πάνω από το σώμα σας, φέρνοντας την προσοχή σε τυχόν δυσφορία, αισθήσεις, εντάσεις ή πόνο που υπάρχουν.

Είτε εστιάζετε στην αναπνοή είτε απλώς κάθεστε σε ησυχία, αυτή η τεχνική περιλαμβάνει συγκεκριμένη «σημείωση», που αποσπά το μυαλό, στον βαθμό που έχουμε εγκλωβιστεί τόσο σε μια σκέψη ή ένα συναίσθημα, που έχουμε χάσει την επίγνωσή μας για την αναπνοή (ή όποιο είναι το αντικείμενο εστίασης). «Σημειώνουμε» τη σκέψη ή το συναίσθημα για να αποκαταστήσουμε την ευαισθητοποίηση, να δημιουργήσουμε λίγο χώρο, ως τρόπο να αφήσουμε και να μάθουμε περισσότερα σχετικά με τα πρότυπα σκέψης, τις τάσεις και τη ρύθμιση.

Αυτός ο τύπος διαλογισμού σάς προσκαλεί να φανταστείτε κάτι ή κάποιον στο μυαλό σας ‒ ουσιαστικά αντικαθιστούμε την αναπνοή με μια ψυχική εικόνα ως αντικείμενο εστίασης. Μπορεί να μοιάζει δύσκολο για μερικούς, αλλά δεν διαφέρει από το να θυμόμαστε ζωντανά το πρόσωπο ενός παλιού φίλου φυσικά, χωρίς προσπάθεια. Και έτσι είναι με τον διαλογισμό. Δημιουργώντας μια συγκεκριμένη οπτικοποίηση, όχι μόνο μπορούμε να παρατηρήσουμε το μυαλό, αλλά και να επικεντρωθούμε σε οποιεσδήποτε φυσικές αισθήσεις.

Η εστίαση στην εικόνα διαφορετικών ανθρώπων ‒δεν έχει σημασία αν τους γνωρίζουμε ή όχι, αν τους αρέσει ή όχι‒ είναι αναπόσπαστο μέρος αυτής της τεχνικής. Κατευθύνουμε θετική ενέργεια και καλή θέληση πρώτα στον εαυτό μας και στη συνέχεια ‒ως αποτέλεσμα κυματισμού‒ σε άλλους, που μας βοηθά να αφήσουμε τα δυσάρεστα συναισθήματα που μπορεί να βιώνουμε. Ακολουθεί ένα βίντεο με περισσότερες οδηγίες σχετικά με τον τρόπο χρήσης της τεχνικής διαλογισμού στοργικής καλοσύνης.

Παρόμοια με την τεχνική διαλογισμού στοργικής καλοσύνης, η επίδειξη συμπόνιας περιλαμβάνει την εστίαση σε ένα άτομο που γνωρίζετε ή αγαπάτε και την προσοχή στις αισθήσεις που προκύπτουν από την καρδιά. Ανοίγοντας την καρδιά και το μυαλό μας προς όφελος άλλων ανθρώπων, έχουμε την ευκαιρία να καλλιεργήσουμε ένα αίσθημα ευτυχίας μέσα μας.

Αντί να εστιάζουμε στην αναπνοή ή την οπτικοποίηση, αυτή η τεχνική θέλει να αφήσουμε το μυαλό πραγματικά να ξεκουραστεί. Οι σκέψεις μπορεί να εισέλθουν, αλλά αντί να μας αποσπούν την προσοχή και να μας απομακρύνουν από την παρούσα στιγμή, απλώς απομακρύνονται.

Αυτή η τεχνική σάς προσκαλεί να κάνετε μια ερώτηση στον εαυτό σας. Ίσως κάτι όπως: «Για ποιο λόγο είστε ευγνώμονες;». (Σημειώστε ότι η ερώτηση στον εαυτό σας χρησιμοποιώντας το δεύτερο πρόσωπο ‒εσείς‒ θα αποθαρρύνει το μυαλό να προσπαθήσει να την απαντήσει ορθολογικά.) Αναγνωρίστε τα συναισθήματα, όχι τις σκέψεις, που προκύπτουν όταν εστιάζετε στην ερώτηση.